سازگاری اسلام گرایان با دموکراسی در ترکیه

ترکیه ی امروزی وارث آخرین خلافت و امپراتوری اسلامی است که اینک با مردمی مسلمان، نظامی سکولار را پذیراست. ترکیب یک نظام سکولار با مسلمانانی که چند دهه است سودای قدرت و تشکیل دولت در سر دارند، ترکیه را سوژه ای جدی و قابل تأمل ساخته است؛ برای اندیشمندان، پژوهشگران و سیاستمدارانی که دل در گرو ایجاد ترکیبی مناسب از اسلام و دموکراسی دارند. پژوهش حاضر مدعی است که ترکیه از پس تجارب و آزمون و خطاهای فراوان هم به عنوان یک جامعه ی اسلامی و هم به عنوان یک نظام دموکراتیک، اینک به دوران بلوغ خود رسیده و توانسته است ترکیب نسبتاً موفقی از اسلام گرایی و دموکراسی را به وجود آورد؛ به همین دلیل به نظر می رسد ترکیه و حزب «عدالت و توسعه» می توانند برای سایر دولت ها و احزاب در جوامع اسلامی الگو باشند. در این پژوهش ثابت شده که دو عامل «بستر دموکراتیک موجود در ترکیه» – به ویژه بعد از استقرار نظام چند حزبی از دهه ی 1950- و همچنین «دگرگونی و تحوّل فکری اسلام گرایان» این ترکیب نسبتاً موفق را ایجاد کرده اند. به همان میزان که فضای سیاسی ترکیه به سمت دموکراتیک تر شدن حرکت کرده است، اسلام گرایان نیز روش ها و اندیشه های خود را اصلاح کرده و با پرهیز از روش های رادیکالی و سنّتی، به برداشت های نوگرایانه از اسلام، دموکراسی و مدیریت و حکومت رسیده اند. در این میان سنّت جدایی دین از سیاست در ترکیه، هر چند با افراط هایی همراه بوده است؛ امّا نقش بسزایی در تحقق این امر داشته است.